عبدالحمید بن یحیی کاتبابوغالب عبدالحمید بن یحیی کاتب (م ۱۳۲ق)، از ادیبان و کاتبان قرن دوم هجری قمری که وابسته به امویان بود. ۱ - معرفی اجمالیابوغالب عبدالحمید بن یحیی بن سعد کاتب بغدادی انباری عامری، مولای بنی عامر بن لؤی [۱]
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۳۱۸.
در اصل از قیساره (قیساریه)، از نواحی فلسطین بود. در انبار، از نواحی بغداد رشد یافت و ساکن شام گردید. البته برخی او را اهل انبار یا شام نیز دانسته‌اند که در شهر رقّه سکونت داشت. ابن ندیم او را اهل شام دانسته و می‌گوید که در آغاز در شهرهای مختلف به تعلیم و آموزش کودکان اشتغال داشت و سپس کاتب مروان بن محمد (حکومت ۱۲۷-۱۳۲ق) شد.او در بلاغت، فصاحت و ادب ضرب المثل بود و از دوستان عبداللّه بن مقفع و از موالی علاء بن وهب عامری انباری به‌شمار می‌رفت؛ جدش آزاد شده علاء بن وهب عامری بود از این‌رو به بنی‌عامر منسوب است. وی از ادیبان و پیشوایان کاتبان به شمار می‌رفت که در بلاغت بدو مثال می‌زدند و نامه‌نگاران به او اقتدا می‌کردند. از عبدالحمید پرسیدند که چگونه به این حد از بلاغت رسیدی؟ گفته بود که از کلام امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام). ابوغالب امور کتابت مروان بن حکم، آخرین خلیفه اموی (خلافت ۱۲۷-۱۳۲ق) را برعهده داشت. پس از روی کار آمدن عباسیان، منصور (خلافت ۱۳۶-۱۵۸ هـ) درباره وی این‌گونه گفته بود: سه عامل باعث شد که بنی مروان بر ما غلبه کنند: حجّاج، مؤذن بعلبکی و عبدالحمید کاتب. ۲ - اساتید و شاگرداناو شخصی ادیب، بلیغ و از مشاهیر فنون ادب بود. از سالم مولای هشام بن عبدالملک و مهزم بن خالد بن خالد بهره علمی برد. افرادی چون خالد بن برمک و یعقوب بن داود، وزیر مهدی از شاگردان وی محسوب می‌شدند. ۳ - سرانجامعبدالحمید کاتب سرانجام در اواخر سال ۱۳۲ق در بوصیر، قریه‌ای از نواحی فیوم در مصر همراه مروان حمار (حکومت ۱۲۸-۱۳۲ق) به قتل رسید، اگرچه برخی گویند که وی پس از قتل مروان مخفی شد و چون سفاح (خلافت ۱۳۲-۱۳۶ هـ) روی کار آمد، او را گرفت و به عبدالجبار بن عبدالرحمان صاحب شرطه تحویل داد و در سال ۱۳۴هـ به قتل رسید. گفته شده که او بعد از قتل مروان، در بحرین به دوستش عبداللّه بن مقفع پناه برد. تعقیب‌کنندگان و سربازان عبدالحمید را دستگیر نموده و در سال ۱۳۲ ق در حالی که ۷۲ سال داشت، به قتل رساندند. ۴ - آثاراز عبدالحمید کاتب رسائلی در هزار ورقه و نیز کتابی تحت عنوان نصیحة الکتاب و ما یلزم ان یکونوا علیه من الاخلاق و آلاداب بر جای مانده است. [۲۲]
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۴، ص۶۵۴.
۵ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. [۲۳]
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۳، ص۲۶۳.
۶ - پانویس۷ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۳۲، برگرفته از مقاله «عبدالحمید بن یحیی کاتب». • پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۹۴، برگرفته از مقاله «عبدالمجید کاتب». • عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۳۴۱. رده‌های این صفحه : ادیبان سده دوم(قمری) | درگذشتگان سال 132 (قمری) | درگذشتگان سال 134 (قمری) | شخصیت‌های قرن 2 (قمری) | کاتبان قرن 2 (قمری) | کارگزاران حکومت مروانیان | مؤلفان قرن 2 (قمری)
|